Η διαφήμιση της Pantene δημιούργησε έντονες αντιπαραθέσεις και υπερβολικές αντιδράσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Οι υπέρμαχοι υποστήριξαν ότι η κοινωνία είναι έτοιμη και ότι έχει φτάσει η εποχή που οι τρανσέξουαλ και οι ομοφιλόφυλοι πρέπει να βρουν την αποδοχή που έχουν ανάγκη και που δικαιούνται για μια ισότιμη ζωή. Συγκρίσεις με εξαιρετικές διαφημίσεις, όπως αυτή της Benetton, που στο παρελθόν άνοιξαν τον δρόμο και συρρίκνωσαν κοινωνικές ανισότητες, παρουσιάστηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ως επιχείρημα προόδου και στήριξης της συγκεκριμένης διαφήμισης.
Είναι πράγματι έτοιμη η κοινωνία μας ;
Τα αποτελέσματα σύγχρονων παιδιατρικών μελετών δείχνουν πως οι αμφιφυλόφιλοι, οι ομοφυλόφιλοι, οι τρανς και τα ίντερσεξ άτομα, δέχονται: 92,3% λεκτική βία, 44,7% σωματική βία, 89,5% διαδικτυακή και κοινωνική βία, 47,7% καταστροφή προσωπικών αντικειμένων και δεδομένων, που τους οδηγούν σε αυτοτραυματισμούς, ψυχική δυσφορία και απόπειρα αυτοκτονίας. Επίσης, παρουσιάζουν δύο φορές περισσότερο καταθλιπτικά συμπτώματα και αίσθημα απελπισίας (57,6%), τρεις φορές περισσότερο αυτοκτονικό ιδεασμό (38,3%), τέσσερις φορές περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίας (28,5%) και πέντε φορές περισσότερους τραυματισμούς μετά από απόπειρα αυτοκτονίας (11.1%).
Συγκλονιστικά δεδομένα, που χρειάζονται σαφώς σοβαρή αντιμετώπιση και αληθινό λόγο, ώστε η κοινωνία να αφουγκραστεί την αναγκαιότητα αποδοχής της διαφορετικότητας στον σεξουαλικό προσανατολισμό.
Από την άλλη πλευρά, η διαφήμιση δέχθηκε κριτική ακόμη και από ανθρώπους που αποδέχονται τη διαφορετικότητα. Η αποδοχή της διαφορετικότητας μπορεί να επιτευχθεί αν επιστρατευτεί ο νευραλγικός ρόλος της παιδείας, ανέφεραν πολλοί. Ο εκπαιδευτικός παράγοντας που παρέχει πλήθος γνώσεων στα παιδιά μας, οφείλει να χαράξει σε κάθε παιδική ψυχή έναν απαράβατο νόμο: Σέβομαι και αποδέχομαι κάθε ζωή, κάθε ύπαρξη διαφορετική ή μη.
Πολλοί λοιπόν αναρωτήθηκαν εάν όντως χρειάζεται μια τέτοια διαφήμιση για να αναδείξει την ανάγκη αποδοχής, στήριξης και σεβασμού σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου. Η διαφήμιση κατηγορήθηκε ότι προβάλλει μια ψεύτικη εικόνα, μια ιδιαίτερη χαρά, μια υπερβολική ανεμελιά που δεν συνάδει με την αγωνία αυτών των ανθρώπων για αποδοχή και με τη σοβαρότητα του όλου θέματος. Κάθε τι που προβάλλεται για αυτό τον σκοπό δεν έχει ανάγκη την υπερβολή, δεν έχει ανάγκη να σοκάρει, έχει ανάγκη την αλήθεια και αν θέλει να έχει πραγματικά απήχηση πρέπει να είναι πάνω από όλα αληθινή. Τελευταίες δε έρευνες υποστηρίζουν αυτήν τη θέση, δηλαδή πως οι πιο επιδραστικές διαφημίσεις είναι όσες παρουσιάζουν γεγονότα κοντά στην πραγματικότητα. Η προβολή ευτοπικών χαρακτήρων/καταστάσεων προκαλεί την εύλογη αποστροφή και δυσπιστία για οτιδήποτε.
Μίλησα με πολλούς! Ναι στη διαφορετικότητα από τους περισσότερους. Έντονος όμως ο προβληματισμός για το αν θα μπορούσε η εικόνα που προβάλλεται στη διαφήμιση να επηρεάσει παιδιά και εφήβους; Εάν η ανάπτυξη του εγκεφάλου είναι καθορισμένη η επιδέχεται τροποποιήσεις σε αυτήν την ηλικία; Πολλοί αναρωτήθηκαν εάν η ομοφυλοφιλία είναι κληρονομική, εάν έχει βρεθεί κάποιο γονίδιο, ή αν το περιβάλλον και η εξοικείωση με το διαφορετικό, μπορεί να επηρεάσει τις σεξουαλικές προτιμήσεις των νέων?
Υπάρχουν σαφείς απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα?
Είναι δελεαστικό να θεωρούμε κάθε βιολογική διεργασία, όπως είναι η περιγενετική διαφοροποίηση του νευρικού συστήματος, σαν καθορισμένο και διαρκή περιορισμό της συμπεριφοράς. Παρόλα αυτά οι περισσότερες μορφές συμπεριφοράς παρουσιάζουν πλαστικότητα και επιδέχονται τροποποιήσεις. Ο άνθρωπος έχει λίγα σχέδια σταθερής δράσης. Η συμπεριφορά εκδηλώνεται βαθμιαία καθώς ο εγκέφαλος αναπτύσσεται. Αρχικά η ανάπτυξη βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό υπό τον έλεγχο γενετικών και αναπτυξιακών προγραμμάτων.
Οι παράγοντες του περιβάλλοντος, κοινωνικοί και ψυχολογικοί, ασκούν επίδραση?
Σαφώς ναι (Berenbaum et al, 2016). Για παράδειγμα ο εγκέφαλος ρυθμίζει την επιθετική συμπεριφορά, και όμως ορισμένα άτομα μπορεί να γίνουν ειρηνιστές η τρομοκράτες χωρίς εμφανείς νευρολογικές διαταραχές μόνο από ιδεολογικούς λόγους.
Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχουν άφθονα κοινωνικά δεδομένα σύμφωνα με τα οποία, η νευρική οργάνωση των αναπαραγωγικών συμπεριφορών, ενώ επηρεάζεται σημαντικά από ορμονικά γεγονότα, δεν ασκεί σταθερή επίδραση στη γενετήσια συμπεριφορά και προσανατολισμό ενός ατόμου. Κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου κοινωνικά και ψυχολογικά κίνητρα μπορούν να οδηγήσουν βιολογικώς όμοια άτομα, σε ευρείες αποκλίσεις σχετικές με τις γενετήσιες δραστηριότητες τους (Kandell, Νόμπελ Φυσιολογίας).
Γιατί μοιάζει παράδοξη η γενετική της ομοφυλοφυλίας; Υπάρχει υπεύθυνο γονίδιο; Επηρεάζει το περιβάλλον;
Για τους εξελικτικούς βιολόγους, η γενετική της ομοφυλοφιλίας μοιάζει με παράδοξο. Θεωρητικά, οι ομοφυλόφιλοι που έλκονται αποκλειστικά από άτομα του ίδιου φύλου είναι απίθανο να δημιουργήσουν πολλά βιολογικά παιδιά, επομένως τυχόν γονίδια που προδιαθέτουν τους ανθρώπους στην ομοφυλοφιλία, σπάνια θα περνούν στις μελλοντικές γενιές. Ωστόσο, η έλξη για το ίδιο φύλο είναι διαδεδομένη στους ανθρώπους και η έρευνα δείχνει ότι σε ένα μέρος της είναι γενετική.
Σε πρόσφατη μελέτη εξετάστηκε το γονιδίωμα 477.522 ατόμων που είπαν ότι είχαν κάνει σεξ τουλάχιστον μία φορά με κάποιον του ίδιου φύλου και στη συνέχεια συνέκριναν αυτά τα γονιδιώματα με αυτά των 358.426 ατόμων που είχαν μόνο ετεροφυλόφιλο σεξ. Οι ερευνητές εντόπισαν γενετικά μοτίβα που θα μπορούσαν να συσχετιστούν με την ομοφυλοφιλική συμπεριφορά και έδειξαν πώς τα ίδια αυτά μοτίβα θα μπορούσαν επίσης να βοηθήσουν τους ανθρώπους να βρουν συντρόφους διαφορετικού φύλου και να αναπαραχθούν. Στη συνέχεια, χρησιμοποίησαν έναν αλγόριθμο για να προσομοιώσουν την ανθρώπινη εξέλιξη για 60 γενιές. Διαπίστωσαν ότι η σειρά των γενετικών παραλλαγών που σχετίζονται με τη συμπεριφορά των ομοφυλόφιλων θα είχε τελικά εξαφανιστεί, εκτός και αν βοηθούσε με κάποιο τρόπο τους ανθρώπους να επιβιώσουν ή να αναπαραχθούν. Τα ευρήματα αυτά θα μπορούσαν να βοηθήσουν να εξηγηθεί, γιατί τα γονίδια που προδιαθέτουν τους ανθρώπους στην ομοφυλοφιλία, συνεχίζουν να μεταβιβάζονται.
Σε προηγούμενη έρευνα, διαπιστώθηκε ότι οι άνθρωποι που είχαν τουλάχιστον έναν ομόφυλο σύντροφο είχαν την τάση να μοιράζονται μοτίβα μικρών γενετικών διαφορών διάσπαρτων σε όλο το γονιδίωμα. Καμία από αυτές τις παραλλαγές δεν φαινόταν να επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη σεξουαλική συμπεριφορά από μόνη της, επιβεβαιώνοντας προηγούμενες έρευνες για την μη ύπαρξη «γονιδίου γκέι». Η συλλογή των παραλλαγών αυτών εξήγησε το 8% με 25% της κληρονομικότητας της ομοφυλοφιλίας. Διαπιστώθηκε επίσης ότι εκείνοι που είχαν πολλούς συντρόφους έτειναν να μοιράζονται μερικούς από τους δείκτες που είχαν βρεθεί στην ομάδα των ομοφυλόφιλων. Ενώ και άτομα που περιέγραφαν τον εαυτό τους ως ριψοκίνδυνους και ανοιχτούς σε νέες εμπειρίες μοιράζονταν κάποιους ίδιους γενετικούς δείκτες με ομοφυλόφιλα άτομα. Είναι ξεκάθαρο ότι η συμπεριφορά των ανθρώπων όσον αφορά το σεξ και την αναπαραγωγή είναι πολύ πολιτισμικά ενημερωμένη και ίσως η έρευνα στη γενετική να είναι προβληματική.
Πρόσφατη έρευνα σε μονοζυγωτικά δίδυμα έδειξε ότι οι γενετικές επιδράσεις εξηγούν το 39% της διακύμανσης στους ομοφυλόφιλους άντρες, και το περιβάλλον το 66% της διακύμανσης. Οι αντίστοιχες εκτιμήσεις μεταξύ των ομοφυλόφιλων γυναικών ήταν 19% για γενετικούς παράγοντες, και το υπόλοιπο για περιβαλλοντικούς. Τα αποτελέσματα συνάδουν με μέτρια γενετική επίδραση και μεγάλες επιδράσεις του περιβάλλοντος στη σεξουαλική συμπεριφορά του ιδίου φύλου.
Οι περισσότερες από τις έρευνες σε πανομοιότυπα δίδυμα, που έχουν 100% τα γονίδιά τους κοινά δείχνουν ότι υπάρχει 20% πιθανότητα, αν το ένα μέλος είναι ομοφυλόφιλο να είναι και το άλλο. Αλλά αν η γενετική επίδραση ευθυνόταν για την ομοφυλοφιλία, τότε το ποσοστό αυτό θα έπρεπε να είναι σαφώς μεγαλύτερο. Η διαδικασία της επιγενετικής ωστόσο, που ενεργοποιεί και απενεργοποιεί γονίδια, μπορεί να εξηγήσει ένα βαθμό της κληρονομικότητας. Η γενετική αυτή ρύθμιση μπορεί να ενοχοποιηθεί για την ύπαρξη της ομοφυλοφιλίας στη φύση. Σε ένα αρσενικό έμβρυο μια επιγενετική αλλαγή που ωφελεί τη μητέρα, μπορεί να οδηγήσει σε διαφορετική σεξουαλική προτίμηση, δηλαδή ομο-αμφιφυλοφιλία. Αντίστροφα επιγενετικές αλλαγές μπορούν να μεταβιβάζονται από τον πατέρα στο θηλυκό έμβρυο. Έτσι π.χ η έκθεση σε υπερβολική ποσότητα τεστοστερόνης μπορεί να αδρανοποιήσει τα γεννητικά όργανα, τον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά του γενετικά θηλυκού εμβρύου και ομοίως η ανεπάρκεια να κάνει γενετικά αρσενικό έμβρυο πιο θηλυπρεπές.
Η γονιδιακή ρύθμιση όμως μπορεί να επιδράσει και σε μεγαλύτερες ηλικίες. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα µονοζυγωτικά δίδυµα νεαρής ηλικίας έχουν εντυπωσιακά ίδια «επιγονιδιώµατα», ενώ σε µεγαλύτερες ηλικίες έχουν σηµαντικές διαφορές στη µεθυλίωση. Συχνά βλέπουµε ότι είναι δυνατό ένα από τα µονοζυγωτικά δίδυµα να αναπτύξει, για παράδειγµα, µια ασθένεια, όπως διαβήτη, ή σχιζοφρένεια ενώ το άλλο όχι! Αυτό καταδεικνύει την επίδραση του περιβάλλοντος στη γονιδιακή ρύθμιση.
Θεωρείται παγιωμένη η ταυτότητα του φύλου πριν το τέλος της εφηβείας;
Από τις τελευταίες περιοχές που ωριμάζουν σε ένα παιδί στον εγκέφαλο είναι μια περιοχή (ο πλαγιοραχιαίος προμετωπιαίος φλοιός) που σχετίζεται με τον έλεγχο των παρορμήσεων, την κρίση και τη λήψη αποφάσεων, κάτι το οποίο ίσως εξηγεί ορισμένες από τις όχι και τόσο λαμπρές αποφάσεις που παίρνει συχνά ο μέσος έφηβος. Η περιοχή αυτή ενεργεί επίσης για να ελέγχει και να επεξεργάζεται συναισθηματικές πληροφορίες που στέλνονται από την αμυγδαλή, το κέντρο των ενστικτωδών αντιδράσεων, κάτι το οποίο ίσως να ευθύνεται για την άστατη ψυχική διάθεση και τις μη σταθερές απόψεις των εφήβων. Η εφηβεία είναι κρίσιμη περίοδος για τη δημιουργία ταυτοτήτων φύλου, πειραματισμού σε θέματα σεξουαλικότητας ενώ η ταυτότητα δεν θεωρείται παγιωμένη πριν το τέλος της εφηβείας
Πολλοί από τους υπέρμαχους της διαφήμισης ισχυρίστηκαν ότι βρήκαν την ευκαιρία να μιλήσουν στα παιδιά τους για τη διαφορετικότητα. Ναι, οφείλουν οι γονείς να μιλήσουν στα παιδιά τους. Μήπως το ρόλο αυτό πρέπει να τον αναλαμβάνει όμως η οικογένεια και το σχολείο από πολύ μικρότερη ηλικία με σοβαρότητα και όχι με την υπερβολή μιας διαφήμισης, που δεν περιλαμβάνει καν ετερόφιλους, και προκαλεί αποστροφή και δυσπιστία με την προβολή μιας στρεβλής πραγματικότητας αναπτύσσοντας αρνητικά συναισθήματα ακόμη και σε όσους, όχι απλά δέχονται αλλά σέβονται τη διαφορετικότητα;
Η κατανόηση των βιολογικών οριζουσών της ομοφυλοφιλίας βοηθάει σαφώς να διαπιστώσουμε ότι η συμπεριφορά αυτή δεν είναι ‘μη φυσιολογική’ και να αποδεχθούμε το διαφορετικό, σεβόμενοι πάντα τον άλλον. Σέβομαι και αποδέχομαι κάθε ζωή, κάθε ύπαρξη διαφορετική ή μη. Όμως το υπερβολικό πάντα προκαλεί και έχει τα αντίθετα αποτελέσματα!
