Το τελευταίο ίσως όριο της επιστήμης, η έσχατη πρόκληση της, είναι να κατανοήσει τη βάση της συνείδησης και των νοητικών διεργασιών, με τις οποίες αντιλαμβανόμαστε, ενεργούμε και θυμόμαστε. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες υπήρξε εκθετική πρόοδος προς αυτήν την κατεύθυνση. Ωστόσο, χρειάζεται ακόμη πολύς δρόμος για να κατανοησουμε τη συνείδηση και τη νόηση, για να εξηγήσουμε πως εκατομμύρια νευρικά κύτταρα λειτουργούν για την παραγωγή συμπεριφοράς και πως τα κύτταρα αυτά επηρεάζονται από το περιβάλλον, στο οποίο περιλαμβάνεται και η συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων.
Mια καινούργια δεκαετία ξεκίνησε, με προσδοκίες σε όλους τους τομείς! Έχοντας παρακολουθήσει την ομιλία του Κ. Δασκαλάκη τον Δεκεμβριο στο Μέγαρο μουσικής, σκέψεις από το τέλος του έτους που έφυγε, με ακολουθούν ακόμη! Και ίσως να αισθάνομαι μια αγωνία, μια αγωνία για το μέλλον, αφού η επικαιρότητα της Τεχνητής Νοημοσύνης και οι εξελίξεις της είναι καθηλωτικές. Είναι άραγε πιο ταχείες από τις εξελίξεις στην Νευροεπιστήμη, που ίσως απέχει αρκετά από το να κατανοήσει τη βάση της νόησης και αν ναι τι μπορεί αυτό να σημαίνει?
Eίχα ακούσει για πρώτη φορά τον Κωνσταντίνο Δασκαλάκη στο Ίδρυμα Νιάρχος πριν από δύο χρόνια. Και μόνο η φήμη του, σε έκανε να αδημονείς να τον παρακολουθήσεις. O νεότατος Καθηγητής του MIT που είχε καταφέρει το ακατόρθωτο, να λύσει μετά από 60 χρόνια τον μαθηματικό γρίφο του βραβευμένου με βραβείο Nobel Τζον Νας. Ο μεγαλύτερος λαβύρινθος στην ιστορία των μαθηματικών, είχε αποκωδικοποιηθεί.
Αναζήτησα να μάθω ποιος ήταν αυτός ο γρίφος, που κατάφερε να λύσει ο Δασκαλάκης. Πριν από τη θεωρία αυτή, κυριαρχούσε η άποψη, ότι μεταξύ δυο ανταγωνιστών, όσο κερδίζει ο ένας τόσο ζημειώνεται ο άλλος. Μια αμφίδρομη σχέση δηλαδή. Θεωρούσαν ακόμη ότι εάν οι δυο συνεργάτες εργάζονταν με βάση το καλύτερο δυνατό ευατό τους, αυτό θα οδηγούσε και σε μεγαλύτερο κοινό κέρδος. Ο Νας κατάφερε να αποδείξει ακριβώς το αντιθετο! Δηλαδή ότι υπάρχει μία κατάσταση ισορροπίας, κατά την οποία αυτοί που συμμετέχουν αλληλοεπιδρούν και παρουσιάζουν μια βέλτιστη ανταπόδοση μεταξύ τους, που τους επιτρέπει να έχουν και το μεγαλύτερο κοινό όφελος. Με απλά λόγια μια ομάδα από παίκτες είναι σε ισορροπία Νας, αν ο καθένας πάρει την καλύτερη απόφαση που μπορεί, λαμβάνοντας υπόψη τις αποφάσεις των άλλων, δεδομένου ότι αυτές δεν αλλάζουν. Η ισορροπία αυτή έχει πλέον εφαρμογή σε όλους τους τομείς της ζωής μας.
Η μέρα της ομιλίας έφτασε. Τον άκουσα να μας μιλάει με ενθουσιασμό, για τα επιτεύγματα στην τεχνητή νοημοσύνη, για τους αλγόριθμους και την εισαγωγή τους στη ζωή μας, μιάς συνταγής ουσιαστικά, που έχει φτιάξει ο άνθρωπος για να εκτελεστεί από μια μηχανή. Ανέφερε τότε ότι οι “συνταγές αυτές” χρησιμοποιούνται ήδη στη δικαιοσύνη, παίζουν σημαντικό ρόλο στην Ιατρική, αλλά και σε όλες σχεδόν τις επιστήμες καθώς και στην καθημερινότητά μας.
Τον άκουσα να εξηγεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα αποδεσμεύσει τον άνθρωπο από τα τετριμμένα για να ασχοληθεί με πιο δημιουργικά πράγματα. Άκουσα παραδείγματα αγορών που ήταν off line και έγιναν on line όπως το Uber η το Airbnb και για τη σημαντικότητα των αλγόριθμων σε αυτές τις εφαρμογές. Μας μίλησε για το φωτεινό παράδειγμα της τεχνητής νοημοσύνης, ως μια μεγάλη ευκαιρία που ένέχει συγχρόνως και κινδύνους, αφού αντίθετα με άλλες τεχνολογίες αυτή σκέφτεται κιόλας! Χαρακτηριστικό παράδειγμα σκέψης η νίκη μηχανής επί του καλύτερου παγκοσμίως παίκτη σκάκι. Μας εντυπωσίασε, μας ενθουσίασε, κρεμαστήκαμε από το στόμα του. Το μέλλον μας ήταν εκεί. Φέτος, μέσα σε λιγότερο από δυο χρόνια, τα επιτευγματα είναι ακόμη μεγαλύτερα! Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science, δείχνει ότι η τεχνητή νοημοσύνη κέρδισε τους ανθρώπους και σε online ομαδικά παιχνίδια, που απαιτούν προβλεπτικές ικανότητες και ομαδική συνεργασία, κάτι που έως τώρα θεωρούνταν σχεδόν αδύνατο. Πραγματικά ακούγεται απίστευτο!
Παίζοντας μόνη της αλλεπάλληλους γύρους παιγνιδιού, η συνεργαζόμενη ομάδα της τεχνητής νοημοσύνης, έμαθε να αυτοβελτιώνεται, με τη βοήθεια ειδικών αλγορίθμων νευρωνικής μάθησης εμπνευσμένων από τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Τελικά, η συνεργαζόμενη ομάδα της τεχνητής νοημοσύνης, κέρδισε κατά μέσο όρο 16 σημαίες περισσότερες σε κάθε παιχνίδι, από ότι η ομάδα των ανθρώπων! Ακόμη άνθρωποι δεν αντιλήφθηκαν καν ότι συνεργάζονταν με τεχνητή νοημοσύνη όταν ανακάτεψαν τις ομάδες και δήλωσαν ότι η συνεργασία τους ήταν αρμονικότερη με τις μηχανές!
Οι εξελίξεις τρέχουν και το ερώτημα που γεννάται είναι έαν τις προλαβαίνουμε? Φέτος σε μια κατάμεστη αίθουσα στο Μέγαρο Μουσικής, ο Konstantinos Daskalakis απαντώντας σε σχετική ερώτηση είπε: “Ναι, θέλουμε να αποκτήσουν συνείδηση οι υπολογιστές για να μπορούν να χρησιμοποιούν ηθικό κώδικα στη λήψη των αποφάσεων.” Οι μηχανές δηλαδή θα έχουν τη νοητική δυνατότητα που θα τους επιτρέπει να κατανοούν τον εαυτό τους, το περιβάλλον και τα συμβαίνοντα γύρω τους και θα έχουν ίσως την αίσθηση της θέσης τους και της σημασίας τους στον κόσμο, καθώς και του αντίκτυπου των πράξεών τους!
Όλοι θυμόμαστε ότι πριν από μόλις 24 χρόνια, γεννήθηκε το πρώτο κλωνοποιημένο πρόβατο, ξεσήκωνοντας θύελλα ενθουσιασμού στην επιστημονική κοινότητα αλλά και μεγάλο προβληματισμό στους σκεπτικιστές της βιοηθικής, για τον κίνδυνο πιθανής κακής χρησιμοποίησης της ανακάλυψης από τους ανθρώπους. Ένας τέτοιος έντονος σκεπτικισμός υπάρχει και σήμερα, για τις μηχανές που σκέφτονται. Η διαφορά στην περίπτωση αυτή βρίσκεται στο γεγονός ότι εκτός από την πιθανή κακή χρήση της τεχνητής νοημοσύνης αυτής καθ’ αυτής από τον άνθρωπο, υπάρχει πάντα η πιθανότητα διαρκούς αυτοβελτίωσης των μηχανημάτων, η οποία θα μπορούσε ίσως να ξεπεράσει την ελεγκτική ικανότητα του ανθρώπου!
Από την άλλη πλευρά, η νευροεπιστήμη παρά τα βήματα που έχει διανύσει, με τη βοήθεια των απεικονιστικών μεθόδων, δεν έχει καταφέρει να φτάσει στην κατανόηση της βάσης της συνείδησης. Ίσως είναι αυτός τελικά ένας τρόπος να φτάσουμε εκεί?
Τίποτε ποτέ δεν σταμάτησε την εξέλιξη, ο ανθρώπινος νους είναι φτιαγμένος να ανακαλύπτει, δεν μένει παρά να περιμένουμε την εξέλιξη μιας τέτοιας πιθανότητας!
